Van oudsher zijn vrijheidsbeperkende middelen ingezet om moeilijk gedrag te beheersen. Tegenwoordig legt ’s Heeren Loo de nadruk op deelname van cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag aan het gewone leven. Beantwoord de stellingen en kom meer te weten.
Cliënten met een intensieve zorgvraag kunnen in de dagelijkse praktijk onvoorspelbaar gedrag vertonen. Meestal hebben ze hechtingsproblemen. Ze zijn voortdurend op zoek naar basisveiligheid en wederzijds vertrouwen. Hun sociaal-emotionele ontwikkeling loopt ver achter. Ze begrijpen zichzelf en de wereld om zich heen niet altijd. Dat terwijl de wereld razendsnel verandert. Sommige cliënten hebben niet het vermogen om wensen en behoeften via taal kenbaar te maken. Tot slot hebben ze vaak moeite met stressregulatie en informatieverwerking. Dit alles maakt deze cliënten kwetsbaar en blijvend afhankelijk van een aangepaste omgeving en aangepaste begeleiding.
Vanaf de start van ’s Heeren Loo streefde men naar rust in de vaak overvolle groepen. Dat was niet altijd eenvoudig. Cliënten verveelden zich vaak, zaten op elkaars lip en konden vaak geen kant op. Frustraties reageerden ze af op groepsgenoten of op het meubilair. Aanvankelijk waren dwangmiddelen, lijfstraffen en isoleercellen binnen ’s Heeren Loo verboden. Men probeerde de kinderen met zachte hand in het gareel te krijgen. Rust, regelmaat en orde waren gulden regels. Lastige kinderen moesten vroeg naar bed of kregen een keer geen vlees bij het eten. Maar ook bij ’s Heeren Loo deden dwangbuizen, dwangstoelen, separatieruimtes en Zweedse banden hun intrede.
’s Heeren Loo maakt bijna geen gebruik meer van vrijheidsbeperkende maatregelen. De noodzaak om ze in te zetten wordt beperkt en er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van alternatieven. Er kunnen zich situaties voordoen waarbij de cliënt een gevaar vormt voor zichzelf of de omgeving. Dan kan het nodig zijn om een vrijheidsbeperkende maatregel in te zetten. Altijd wordt gekozen voor de minst ingrijpende maatregel.
In 1994 volgde de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) de Krankzinnigenwet (1884) op. De Bopz staat onder bepaalde voorwaarden dwang toe bij mensen met een verstandelijke beperking. Zo kan bij het optreden van ‘gevaar’ een gedwongen opname plaatsvinden. Als er sprake is van ‘ernstig gevaar’ kan een instelling overgaan tot beperking van de vrijheid van de betrokkene of overgaan tot dwangbehandeling. De BOPZ verplicht instellingen om vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen bij een cliënt te registreren.
‘s Heeren brengt per cliënt risico’s en vrijheidsbeperkingen in kaart en legt deze vast in het persoonlijke ondersteuningsplan. Als er geen alternatieven zijn, worden vrijheidsbeperkende maatregelen op professionele wijze toegepast en geëvalueerd. Doordat de risicotaxatie deel uitmaakt van het ondersteuningsplan, is de cyclische werkwijze op individueel niveau geborgd en is er daarmee ook aandacht voor het wel of niet toepassen van elke vorm van vrijheidsbeperking.
's Heeren Loo streeft voor alle cliënten naar een optimale kwaliteit van leven. Dat betekent dat het leven zo normaal mogelijk moet zijn. We hechten veel belang aan een normaal dagritme met daarin een plek voor een veilig thuis en een prettige invulling van de tijd. Daarbij hoort ook zinvolle dagbesteding. We willen ook dat de cliënt zich lichamelijk goed voelt. Zorg dus voor de gezondheid, maar ook bijvoorbeeld invloed op wat hij eet, welke kleding hij draagt en hoe laat hij naar bed gaat. Tot slot wil 's Heeren Loo cliënten de mogelijkheid bieden om anderen te ontmoeten, zowel in zijn directe omgeving als in de buurt.
Onvoorwaardelijke ondersteuning
Cliënten met een intensieve zorgvraag en moeilijk verstaanbaar gedrag zijn altijd op zoek naar basisveiligheid en wederzijds vertrouwen. Dat vraagt om onvoorwaardelijke ondersteuning door de omgeving en acceptatie van hun persoon en gedrag. En heel belangrijk: om een open dialoog tussen de cliënt en zijn begeleiders.
Zelf je keuzes kunnen maken. Je vrij voelen. Gewoon de regie hebben over je eigen leven. Dat wil iedereen. Ook de cliënten van 's Heeren Loo Zorggroep. Van september 2012 tot oktober 2013 liep daarom de campagne 'Net zo vrij als jij!'. De campagne was gericht op bewustwording onder medewerkers over hun eigen gedrag. De campagne heeft een belangrijke verandering in gang gezet: steeds meer denken medewerkers zelf en met elkaar over wat mensen beweegt, aanspoort of er juist voor zorgt dat ze op een bepaalde manier handelen. Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn niet langer een logische oplossing.
Werken met mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag is uitdagend, maar het vraagt ook om visie, passie en moed. Visie om gedrag van een cliënt te duiden als mogelijkheid om te ontwikkelen. Passie in de bereidheid om telkens opnieuw te kijken naar mogelijkheden, in plaats van terug te vallen op vrijheidsbeperkende maatregelen. Moed om persoonlijke emoties in bedwang te houden en de rust te bewaren in de relatie. Ons instinct leert ons bij agressie om passief te blijven, aan te vallen of te vluchten. In de praktijk is echter weloverwogen handelen belangrijk: kijken naar wat de cliënt vraagt en nadenken over oplossingen.
Het is niet eenvoudig om altijd rustig en weloverwogen te blijven. Het vraagt bij medewerkers om onderling respect, vertrouwen en teamgeest. Medewerkers van 's Heeren Loo worden actief ondersteund in het stimuleren van zorg voor elkaar, het monitoren van de gesteldheid van anderen en zichzelf, de werkdruk en de veiligheid. Er is hulp bij lastige situaties en er zijn evaluatiegesprekken. 's Heeren Loo zorgt voor goede scholing. En vanzelfsprekend is er ook ruime aandacht voor veiligheid in de woning en op de dagbestedingslocatie. In de begeleiding van cliënten is ruimte voor persoonlijke accenten.
In 2011 raakte ’s Heeren Loo in opspraak na een televisieuitzending over een gehandicapte jongeman van 18 jaar die woonde bij ´s Heeren Loo. Hij zat geregeld met een tuigje vast aan de muur en was al geruime tijd niet meer buiten geweest. Het personeel voerde als reden voor deze vorm van begeleiding aan bang te zijn voor zijn onvoorspelbare agressieve gedrag. Kort na de uitzending is de jongeman verhuisd naar een andere instelling.
Dit verhaal was voor 's Heeren Loo een indringende confrontatie met kernvragen in het eigen werk. De cliënt hield ons een spiegel voor en gaf tegelijkertijd begeleiders, behandelaren en management energie om de kwaliteit van leven van cliënten met zeer complexe begeleidingsvragen verder te verbeteren. In 2012 is een intensieve campagne gestart met het doel het aantal vrijheidbeperkende maatregelen binnen 's Heeren Loo tot een minimum te beperken.
Tom woont met vijftien andere cliënten op de VIC-Workhome (Very Intensive Care) in Apeldoorn. Sinds er wordt gewerkt met het behandelmodel Triple C, gaat het met Tom beter dan ooit. Hij is rustig, gelukkig en vrolijk. Zijn moeilijk verstaanbare gedrag is met 90 procent afgenomen. En hij blijft zich ontwikkelen. Manager Pieter Meussen: “Door het gedrag van mensen met moeilijk verstaanbaar met middelen en maatregelen te beheersen, wordt de cliënt nog meer beperkt, wat leidt tot meer probleemgedrag. Wij richten ons op herstel van het normale leven. Lees verder >
Ieder mens wil zo normaal mogelijk leven. Ook mensen met zeer moeilijk verstaanbaar gedrag. Toch zijn we geneigd beheersmatig te reageren op hun probleemgedrag. In de VIC-Workhome in Noordwijk gaat het er heel anders aan toe. De behandeling en begeleiding richten zich op ingeschakeling van cliënten. Op basis van het behandelmodel Triple C werken medewerkers, specialisten en cliënten aan herstel van het gewone leven. Met veel succes. “Alle cliënten zijn ingeschakeld, wonen samen met anderen, werken en hebben invloed op hun eigen leven”, aldus teammanager Helena van Duijn. Lees verder>
Ankie Scheres (1942) kampte jaren met behoorlijke gedragsproblemen en was bijna hele dagen gefixeerd in een stoel. Ze had grote wonden bovenop haar hoofd. Het bonken was op een gegeven moment nauwelijks meer te begeleiden. De ommekeer voor Ankie kwam door niet meer voornamelijk te letten op wat ze allemaal niet kon, maar uit te gaan van wat ze wél kon. Dat bood haar de veiligheid waaraan ze behoefte had. Ankie is geboren in 1942 en werd elf jaar later opgenomen in Druten. Sinds 1995 woont ze in een woning van 's Heeren Loo in Geldermalsen. Lees verder >